Vücut; kırmızı kan hücresi, kas hücresi ve çok sayıda enzimi oluşturmak için demire ihtiyaç duyuyor. Demir açısından zengin ve dengeli bir beslenme ile vücut demir teminini yeterli derecede sağlayabiliyor. Demirin yeterli derecede temin edilemediği durumlarda ise demir eksikliği meydana gelebiliyor. Bu da birçok sağlık sorununu beraberinde getiriyor. Bu nedenle demirden zengin gıdaları tercih etmek ve günlük beslenmede bazı kurallara uymak önem taşıyor. Memorial Şişli Hastanesi Beslenme ve Diyet Bölümü’nden Uz. Dyt. Nur Sinem Türkmen, demirin faydaları ve demir içeren besinler hakkında bilgi verdi.
Demir vücutta depolanabiliyor
Vücudun kan oluşumu ve hücrelere oksijen sağlamak gibi bir dizi metabolik süreç için demire ihtiyacı vardır.Kandaki oksijenin taşınmasında,oksijenin kaslarda depolanmasında,hormonların üretiminde, enzimlerin oluşumuna yardımda,enfeksiyonlara karşı bağışıklığı desteklenmesinde ve bağışıklık sistemini güçlenmesinde rol alır. Demir vücutta depolanabilen bir mineraldir. Demirin yaklaşık yüzde 60’ı kanda (hemoglobin), yüzde 25’i karaciğer, dalak ve kemik iliğinde (ferritin ve hemosiderin) depolanır ve diğer yüzde 15’i kas proteini (miyoglobin) ve enzimlere bağlıdır.C vitamini yiyeceklerden demir emilimini artırır.
Vejetaryen ve veganlar dikkat!
Vücut demiri kendisi üretemez, bu nedenle yiyeceklerden elde etmektedir.Kötü beslenme veya hastalıklar nedeniyle demir eksikliği oluşabilir.Demir eksikliği, gıda yoluyla yetersiz demir tedarikine dayanıyorsa etkilenen kişiler yeterli demirin emilimi için diyetlerini değiştirmelidir.Demir eksikliği genellikle kan kaybından sonra (örneğin ameliyatlardan, kan bağışlarından ya daadet kanamalarındansonra) ortaya çıkabilir. Demir eksikliği demir eksikliği anemisine dönüşebilir. Bu kalıcı bir demir eksikliği nedeniyle yeterli kan oluşumuna izin vermeyen bir hastalığı da ifade edebilir.Demir eksikliği için risk grupları şunları içerir; vejetaryenler, veganlar, çocuklar, gençler, ağır adet kanaması geçiren kadınlar, hamilelik ve emzirme döneminde kadınlar, Crohn hastalığı veya ülseratif kolit gibi demir emilimini zorlaştıran kronik bağırsak hastalığı olan kişiler, demir emilimini bozabilecek ilaçlar kullanan hastalardır.Demir eksikliğinin neden olabileceği birçok belirti bulunmaktadır. Bunlar arasında;
· Yorgunluk, bitkinlik, solgun görünüm,
· Zayıf ve kırılgan tırnaklar,
· Pürüzlü ve çatlamış bir cilt,
· Mat ve cansız saçlar,
· Baş dönmesi,
· Çarpıntı,
· Uyku bozuklukları,
· Odaklanma güçlüğü,
· Yavaş metabolizma hızı bulunmaktadır.
Hayvansal besinler yüksek oranda demir içeriyor
Demir, birçok gıdada doğal olarak bulunan bir mineraldir. Bunlar şöyle sıralanabilir:
· Kırmızı ve beyaz et, balık ve deniz ürünleri gibi hayvansal besinler
· Baklagiller, meyveler, kuruyemişler, tahıllar ve sebzeler
· Demir açısından en zengin meyveler özellikle incir ve kayısı olmak üzere kuru meyvelerdir. Ciğer de yüksek oranda demir içermektedir.
*Bitkilerde de yüksek oranda demir bulunur fakat vücut tarafından et veya balıkta bulunan demirden daha az emilir.
· Susam, tahin, fındık, Antep fıstığı, kaju fıstığı, yulaf, kuru kayısı, kuru üzüm demir oranı yüksek bitkisel besinler arasında yer alır.
· Sakatatlar, kümes hayvanları özellikle hindi, balık ve deniz ürünleri
· Yumurtalar,süt ürünleri, koyu yeşil yapraklı sebzeler, tam tahıllar ve meyveler
· Kekik, kimyon, köri, zencefil veya kişniş gibi baharatlar da demir açısından zengindir.
*Bitkisel kaynaklı demir seviyesinin vücutta emilimini artırmak için C vitamini açısından zengin bir besinle (örneğin domates, kivi, turunçgiller) tüketilmelidir.
Yemeklerle birlikte kahve ve çay tüketilmemeli
Dengeli ve bilinçli beslenmeye dikkat edildiğinde demir ihtiyacı genellikle taze yiyeceklerle karşılanır. Çeşitli besinlerle birlikte demirin emilimini desteklemekte fayda vardır. Örneğin yemekle birlikte C vitamini açısından zengin bir portakal suyu içebilir veya bol limonlu bir salata tüketilebilir. Kahve ve çayın içerdiği tanenler demir emilimini engellemektedir bu yüzden öğün sırasında ve en az 2 saat sonrasına kadar kahve, çaydan kaçınılmalıdır. Süt ve kakao, asitli içecekler ve bazı alkollü içecekler de demir emilimini engeller. Özellikle yemeklerle birlikte mümkünse bu içeceklerden de kaçınılmalıdır Besinler demir alımında yeterli gelmediğinde demir takviyesi de kullanılabilir. Demir takviyeleri uzman hekim ve beslenme uzmanının önerdiği şekilde alınmalıdır.
